NOW TV’de Aralık 2024’de birinci kısmı yayınlanan “Şakir Paşa Ailesi: Mucizeler ve Skandallar” dizisi gündemdeki yerini her bir yeni gelişmeyle koruyor. Dizi, Osmanlı’nın son yıllarına ışık tutarken, ayrıyeten Şakir Paşa ailesinin öyküsünü de ekranlara taşıyor. Adana’da valilik yapan Kabaağaçlızade Mehmet Şakir Paşa etrafında gelişen olayların yansıtıldığı dizi akabinde isim karışıklığı meydana geldi.
Buna nazaran Adana’da, Mehmet Şakir Paşa ismini taşıyan iki vali var. Birinci vali, kentte pek çok yere ismi verilen, ikinci vali ise gelinine tecavüz edendi… Birinci valiyi bilmeyen vatandaşlar, Adana’da pek çok yerde ismi geçen valinin ‘tecavüzcü’ vali olduğunu sandı.
Küçük Saat Gazetesi’nin muharriri Barış Avcı, bu karışıklığı köşesine taşıyarak, Adana’da pek çok yerde ismi geçen valinin çalışkan vali olan Mehmet Şakir Paşa olduğunu, ismi tecavüz ile anılan valinin ise dizisi çekilen vali olduğunu kaydederek şunları yazdı;
“Şimdi adım adım giderek baş karışıklığını gidereceğiz ve ‘çalışkan’ olduğu için çoklukla unutulan Şakir Paşa ile ‘renkli ve aksiyonu bol’ olduğu için daha çok anımsanan Şakir Paşa’yı kronolojik olarak ele alacağız. Bu yazımızda kent tarihi hakkında son derece bilgilendirici kitaplara imza atan ve ağabeyim, dostum demekten gurur duyduğum Sedat Memili’nin geçmiş yıllarda kaleme aldığı makalelerinden istifade edeceğim. (Ara not: Sinema, dizi imalcileri Memili’nin Adana araştırmaları ve romanlarını ne orta kıymetlendirecek bunu da merak etmiyor değilim.)
BİRİNCİ VALİ ŞAKİR PAŞA (ÇALIŞKAN)
Valiler tarihi kronolojisinde Adana’da vazife yapan birinci Şakir Paşa Ocak 1890 – Temmuz 1891 ortasında vazife yapmıştır. Birinci Şakir Paşa ‘çalışkan’ günümüzde ismi bir semtte, (şimdi kapatılan) havalimanında, okulda yaşatılan Şakir Paşa’dır.
1,5 yıllık vazife periyodunda ırmak yataklarının ıslah edilmesi ve kontaklı olarak kentin sel felaketlerinden ziyan görmemesi ve ziraî üretimin arttırılması üzere ‘devrim’ niteliğinde işlere imza attı.
ALMAN DEMİRYOLCULARI İSMİNE ‘DURAK’ YAPMAK ZORUNDA KALDI
Vali Şakir Paşa kentte vazife yaptığı periyotta Adana’da hala birebir isimi taşıyan Şakirpaşa Mahallesi’nin D/400 karayolu kavşağında bulunan ve yıllar sonra restore edilen konakta yaşıyordu.
Biliyorsunuzdur ‘cihana hükmeden’ Osmanlı İmparatorluğu hudutları içindeki demiryolu güzergâhı ve nakliyat işini Almanlar’a ihale etmişti. (Kitaplardan okumadıysanız da TRT1’in hamaset soslu ‘Payitaht: Abdülhamid’ dizisinden izlemiş olmanız mümkün.) İşte Almanların döşediği tren yolu güzergâhı koskoca Osmanlı Payitahtının Adana temsilcisinin konağı civarından tıngır mıngır ve dümdüz geçip gidince bunu temsil ettiği makama saygısızlık gören Vali şirket yetkililerine bir talimat verdi; tren geçişlerinde Vali Şakir Paşa’nın konağı civarında tren siren çalarak Valilik makamına hürmet gösterecek ve duracaktı.
Gel gör ki 1890’larda bahse mevzu bölgede Tren İstasyonu inşasını gerektirecek kayda bedel bir yerleşim yoktu. Kaldı ki Mersin tarafından gelen tren Vali’nin konağını geçtikten birkaç kilometre sonra Adana istasyonuna ulaşıyordu. Uzun lafın kısası ‘emir demiri’ o vakitte kesiyordu. Ancak pratik Alman zekâsı bu talebe olabildiğince ekonomik bir tahlil getirdi. Mersin istikametinden gelirken Adana’ya yakın Zeytinli ve Şehitlik’e standart istasyon binası inşa eden firma sıra ‘Şakir Paşa Konağı’na gelince istasyon değil ‘durak’ yaptı. Ve emsallerine pek rastlanmayan ‘Şakirpaşa Tren Durağı’ yıllarca otobüs durağından hallice bir sundurmadan ibaret olarak hizmet verdi.
Yaptığı Adana araştırmalarıyla tozlu raflarda unutulup giden kentin bilinmeyen tarihini hem günümüze hem de gelecek nesillere taşıyan muharrir Sedat Memili, Vali Şakir Paşa’nın ‘makama saygı’ talebi karşısında yaşananları şöyle anlatır;
“Yük ve yolcu trenleri Adana Merkez Garından hareket edip şimdi hızlanmışken tekrar yavaşlamaya başlamaları hem teknik olarak güç hem de ruhsal olarak ağırlarına gidiyordu. Valiyi (Yerel otoriteyi selamlamak) zorlarına gidiyordu. Kendileri de o yöreyi istasyonun bir durağı yaparak tahlil buldular. Böylece, Vali Şakir Paşa’ya selam vermek için değil kelamda durak olduğu için duruyorlardı. Şakir Paşa Tren istasyonu, devlete olan hürmetin bir sembolü olarak orada durmaktadır.”
FAHRİ PELİT’TEN BİR ÇALIŞKAN VALİ PORTRESİ TALEBİ
Eskiler, ‘İyilik yap denize at, balık bilmezse Halık/Allah bilir!’ demiş. Atalar kelamının doğruluğu yanlışlığı bir yana bu çalışkan valinin günümüzde ismi dışında bir görseline ulaşmak maalesef ki mümkün değil. (Ara not: Adana’nın görsel geçmişini günümüze taşıyan destansı çizgileriyle tanınan ressam, grafiker Fahri Pelit dostumdan ağır işleri ortasına bu portre talebimi de alabilir mi bilemiyorum. Adana kentinin sulama, ziraî alanında kalıcı projelere imza atan bu çalışkan valimizin temsili bir portresi çizilmeyi çoktan hak ediyor bana nazaran.)
İKİNCİ VALİ ŞAKİR PAŞA (TECAVÜZCÜ)
Adana Valiler tarihinin ikinci Şakir Paşa’sı Kasım 1897 – Mart 1898 tarihleri ortasında sadece 4 ay valilik yapmıştır. Tam ismi aile şöhretiyle birlikte; Kabaağaçlızade Mehmet Şakir Paşa’dır.
Kısa hizmet devrinde Adana’da rastgele bir iz bırakmamıştır ama ‘avantür sinemalara senaryo olacak’ bir hayat öyküsüne sahiptir. Ve birinci (çalışkan olan) Vali Şakir Paşa’nın bilakis şu fani dünyaya o kadar çok hatırat bırakmış ki aklınız şaşar. Elinizi nereye atsanız, ‘Adana Vali Vekili ve Kumandanı Saadetlü Şakir Paşa Hazretleri’nin görseline ulaşmanız mümkün. Ki televizyon dünyası epey geç keşfettiği bu renkli simanın hayatının bir kısmını beyaz cama taşımaya karar verdi: Şakir Paşa Ailesi: Mucizeler ve Skandallar (Now Tv)
Televizyon dizisinin tanıtımlarının başlamasıyla birlikte işittiği her skandalı Adana’ya eklemlemeye hazır olanlar bu kere de ellerini çabuk tuttu. Ve Adana’da kimi kalem erbabı isimlerde bu yanlış kervanına katıldı; “Dizisi çekilen tecavüzcü Adana Valisi’nin ismi bir mahallede, kapanan havalimanında, yaşadığı konakta yaşatılıyor v.s.”
İŞTE ŞAKİR PAŞA AİLESİ’NDE SİZİ BEKLEYEN O HİKÂYE
Sinema ve televizyon dünyasında yapımcıların en çekindiği husus tonla masraf edip çektikleri işlere dair sağda solda spoiler/ip ucu verilip potansiyel izleyicilerin önünün kesilmesidir. Ama bırakın Osmanlı tarihini edebiyat dünyasına hobi olarak bile ilgisi olan çabucak herkesin bildiği bir aile dramıdır kıssanın özü. Bürokrasi hayatından elini eteğini çekip köşke yerleşen Şakir Paşa, oğlu Cevat’ın İtalya’da evlendiği ve yurda birlikte döndüğü gelinine ‘musallat’ olur. Şimdilerde ‘cinsel istismar’ diye yazılıp çizilse de isimli ismince tecavüz eder gelinine. Ve yıllar sonra Türkiye’nin en meşhur muharrirlerinden olacak oğlu Cevat Şakir Kabaağaçlı’nın katil olmasıyla sonuçlanan bir cinayete kurban sarfiyat.
Dizide ne kadarını işleyecekler bilinmez ancak katil oğul babasını öldürdüğü için 15 yıl kürek cezasına çarptırılır. 7 yıl sonra verem hastalığına yakalanınca cezası affedilir fakat bu sefer de sürgüne mahkûm olur. Halikarnas Balıkçısı mahlaslı Cevat Şakir Kabaağaçlı bu meşhur babanın ismi günümüzde yaşayan torun ve evlatlarından sadece birisidir.
Evet, dönelim kelamın başına. Adana Valiler tarihinde bulunan iki Şakir Paşa’dan dört ay vazife yapan ikincisinin hayat öyküsünün bir kısmını izleyeceksiniz Now Tv’deki dizide. Ve dizide flashback/geridönüş yaşanmazsa Şakir Paşa’nın sırf dört ay vazife yaptığı Adana’ya dair hiçbir ayrıntı izleyemeyeceksiniz.
VE ŞU KARIŞIKLIĞA ARTIK BİR SON VERİLSİN
Adana’da Alman şirketinin ‘valilik makamına saygıdan’ ismine tren durağı inşa ettirdiği, yaşadığı konağın bulunduğu bölgeye kurulan mahalleye ve birebir mahalleye 1937’de inşa edildiği için memleketler arası havalimanına, bir meslek okuluna ismi verilen Şakir Paşa başka, sırf dört ay vazife yapıp hiçbir iz bırakmadan geçip giden ve sonrasında ‘tecavüzcü’ diye anılıp ismine dizi çekilen Kabağaçlızade Mehmet Şakir Paşa başkadır. Umarım anlaşılmıştır”